Kundër përkthimit, por më tepër kundër hajnisë

Është shqetësuese kërkesa e përsëritur shpesh dhe pa asnjë argument për përkthimin e teksteve shkollore për arsimin në Kosovë, sepse një kulturë që kërkon përkthim të teksteve shkollore është kulturë që ka kapitulluar.

Këto kërkesa bëhen nga të ashtuquajtur apo të vetëshpallur ekspertë. I cilësoj kështu, sepse një ekspert i vërtetë për çështje të arsimit në Kosovë do ta dinte se çka thotë Ligji për Tekstet Shkollore dhe nuk do t'i propozonte kuturu ministrisë apo shoqërisë përkthimin e teksteve. Me fjalë tjera, kushdo që mendon se tekstet e përkthyera bëjnë punë më mirë ka mundësinë që ta realizojnë këtë ide duke aplikuar në konkursin për tekste shkollore me libër të përkthyer. Natyrsht, kërkesa është që ky tekst t'i përmbahet planprogrameve të Kosovës dhe Standardit për Tekste Shkollore. Pra, kjo ide e propozuar më shpesh se që duhet s'është asgjë tjetër pos një krrokëritje e atyre që duan të duken.

Është e dhimbshme që kërkesa të tilla vinë edhe nga institucione të larta të kulturës së vendit, si për shembull nga AShAK-u. Kjo jo vetëm për arsyet e përmendura më sipër, pra për arsye të mbrojtjes dhe zhvillimit të kulturës vendore, si dhe për arsye teknike - u përmend që një propozim i tillë nuk ka kuptim, sepse arsimi i Kosovës është i hapur për atë që mendon se të përkthyerit është më i mirë - por edhe për arsye se kjo ide nuk mund të mbështetet as nga situata në terren.

Veçimi i teksteve të lëndëve të shkencave të natyrës për përkthim dëshmon mosnjohje totale të gjendjes në shkollat e Kosovës. Këto shkolla nuk i kanë problem të dorës së parë lëndët e shkencave, por më tepër vuajnë nga mosnjohja dhe mospërdorimi i saktë i gjuhës shqipe, mosleximi i letërsisë së mirë, mungesa themelore në të arysetuar e në të formuluar një mendim të qartë, e probleme të ngjashme. Nëse merret si pasqyrë rezultati në PISA, shkollat e Kosovës nuk dështuan vetëm në matematikë e shkencë, por edhe në të lexuar e kuptuar. Rrjedhimisht, përkthimi i teksteve të shkencave të natyrës nuk do të zgjidhte asnjë problem.

Një pikë tjetër është edhe e dhëna se Shqipëria tashmë i ka bërë disa vjet që i arsimon nxënësit me tekste të përkthyera për shkenca dhe kjo nuk është përkthyer edhe në ngritje të cilësisë së mësimit. Bile, disa nga tekstet e përkthyera kanë gabime, të cilat është problem të përmirësohen, sepse kërkohet intervenim në shtëpi botuese e kultura te të cilat kritika nga këtu vështirë që mund të arrijë.

Edhe një pikë e tretë që dëshmon për problemin e përkthimit të teksteve nga terreni: cilat tekste do të duhej të përkthehen, cili sistem i arsimit do të adaptohet, kush do të bëjë zgjedhjen? Të kërkosh të përkthesh libra nga bota do të thotë që Kosova ka kapcitete që të vlerësojë sistemet arsimore të të gjithë botës dhe nga ata të zgjedhë më të mirin! Nëse PISA merret si referencë, a do të thotë kjo se Kosova do të përkthejë tekste të Lindjes së Largët, regjion që gjithmonë i prin listës për cilësi në arsim?

Përfundimisht: propozimi për përkthimin e teksteve shkollore është një ide që kundërshtohet nga së paku katër argumente:

1. s'i bën nder kulturës së vendit dhe zhvillimit të saj,
2. përkthimin s'e pengon ligji, prandaj ai që e don s'ka nevojë ta propozojë, por le të veprojë,
3. nuk i zgjidh problemet me cilësinë e dobët të arsimit në Kosovë, sepse si propozim fokusohet në disa lëndë dhe nuk e prek thelbin e problemeve, dhe
4. nuk përputhet me gjendjen në terren.

Problemi themelor me tekstet shkollore në Kosovë është se zgjedhja e tyre nga ministria e arsimit është bërë përmes një procesi të korruptuar. Nëse kritika - në vend se të përqendrohet te zgjidhjet periferike, çfarë është përkthimi i teksteve - përqendrohet ndaj ministrisë mu te kjo pikë, pra te hajnia, atëherë ka gjasa që tekstet e radhës të jenë të mira.