Sikur t'i kisha 100 k€

Në postin e mëparshëm e arsyetova me shumë fjalë qëndrimin tim kundër financimit të botimit Open Access të punimeve shkencore dhe kundër themelimit të revistave të reja me adresë Kosovën. Më shkurt mund të isha shprehur duke shkruar se

• shkencëtarët nga Kosova kanë mundësi t'i bëjnë të hapura punimet e tyre pa shpenzime shtesë, dhe
• shkencëtarët nga Kosova duhet të botojnë në revista të ngritura e të respektuara ndërkombëtare, dhe të mos e humbin mundin dhe kohën e çmuar në revista lokale.

Meqë një nga vetitë dalluese të kosovarëve është ta mendojnë veten në pozita në të cilat nuk janë dhe meqë edhe vet jam kosovar, syn i rezistova të fantazuarit se "çka do të bëja me njëqind mijë euro". Rrjedhimisht, në këtë post do t'i jap tri propozime për t'i shpenzuar 100 000 euro. (Uroj që të kem durimin dhe ngenë që t'i përpunoj këto propozime për aplikim vitin tjetër.)

1. Arkiva (repository) e Kosovës

MAShT përmes DShT mund (dhe duhet) të themelojë një arkivë online me punimet shkencore të financuara nga buxheti i Kosovës. Punimet duhet të jenë të hapura për të gjithë botën. Në këtë mënyrë, shkencëtarët nga Kosova ballafaqohen drejtpërdrejtë me komentet dhe vërejtjet e kolegëve të tyre të interesuar. 

Arkiva duhet të përfshijë edhe doktoraturat e dhëna nga institucionet publike në Kosovë (Universiteti i Prishtinës) apo të financuara nga buxheti i Kosovës, e kjo do të largonte menjëherë hijen e keqe që i ka rënë jetës akademike në Kosovë në lidhje me doktoraturat e dobëta apo plagjiaturat.

2. Revista popullarizuese shkencore

MAShT do të mund të financonte një revistë popullarizuese (të përmuajshme, jo të specializuar), me artikuj ekskluzivisht nga autorët e financuar nga MAShT dhe ku punëtorët shkencorë nga Kosova do ta shpjegonin punën e tyre. Sikurse e kam cekur edhe në postin e mëhershëm, komunikimi i specializuar me kolegët bëhet përmes botimeve në anglisht në revista ndërkombëtare, të cilat nuk pritet t'i lexojë qytetari i interesuar i Kosovës. Porse, një revistë popullarizuese do të ishte e mirëseardhur, sepse kam bindjen që qytetarët përgjegjës, gazetarët, dhe profesionistët tjerë do të mund ta përkrahnin, kritikonin dhe vlerësonin mirë punën shkencore.

Do të më pëlqente sikur kjo revistë (e llojit magazine, jo journal) të fokusohej në kultivimin e shkencës tek të rinjët (moshat 10 - 20 vjeçare), sepse kjo është mosha kur formohet ndjenja për shkencën. Si një shembull i mirë mund të shërbejë Matematičko-fizički list, që botohet në Kroaci, e që ka qenë udhërrëfyese e shkencës për shumë gjenerata nga Ballkani.

Si shembull i keq që nuk duhet ndjekur mund të shërbejë revista Mësuesi i Kosovës, që botohet nga MAShT, revistë e cila më shumë i përngjet albumit fotografik të ministrit se sa një botimi periodik me vlerë për mësuesit. Pa hyrë në detaje, vërej se në tre numrat e fundit, nga gjithsejt 85 foto, ministri Ramë Buja gjendet në 35 prej tyre, kurse shumica e fotove tjera janë stock photo librash, shkollash, nxënësish e fëmijësh, pa lidhje të drejtpërdrejtë me artikullin. Më duket se kjo revistë nuk shënon asnjë përparim krahasuar me Shkëndijën e moçme.

3. Honorariumi

100 000 euro mund të shpërndahen edhe duke ju dhënë honorar autorëve të punimeve të botuara në revista të mira ndërkombëtare. Mendoj se kjo formë është më stimuluese dhe konkurruese për botime të reja shkencore, se sa pagesa e botimit. Për më tepër, në këtë rast, të hollat do të mbeteshin në Kosovë, pra nuk do të shkonin në xhirollogaritë e shtëpive botuese botërore.

Duke lexuar për praktikat e dobëta vjet, uroj që sivjet situata të përmirësohet, edhepse mbetem skeptik.