Një shembull për një varg anomalish

Zhvillimi i politikave arsimore dhe shkencore në Kosovë bëhet në mënyrë rastësore dhe pa asnjë thirrje në përgjegjësi. Një shembull i dhimbshëm i kësaj është mosakreditimi i programit të elektroenergjetikës në Universitetin e Prishtinës. Ky mosakreditim zbulon disa anomali, të cilat bërtasin për analiza të mirëfillta dhe thirrje në përgjegjësi.

Së pari, programi i elektroenergjetikës u propozua nga i ashtuquajturi Fakulteti Teknik, i cili është një ndër faklutetet më të vjetra të UP-së, dhe njëherit do të duhej të ishte më stabili në punën e vet. Më pastaj, strategjitë e shumta për arsimin që zhvillon Kosova potencojnë me të madhe plotësimin e nevojave të tregut të punës. Kjo nevojë për inxhinjeritë e lidhura me prodhimin e energjisë është e mirënjohur në vend. Së treti, Programi Kombëtar për Shkencën, i përpiluar më 2011, e ka vënë përdorimin e mineraleve dhe energjinë si prioritet për shkencën e vendit. Për ta përmendur edhe një anomali, raporti për mosakreditim përmend që aplikuesi e ka plotësuar standardin për hulumtime shkencore, por jo atë për staf akademik.

Dështimet e njëpasnjëshme të Kosovës në arsim dhe shkencë do të duhej të përcilleshin me një thirrje në përgjegjësi të akterëve, expertëve që merren me këto punë. Por jo: profesorët e teknikut vazhdojnë punën - e cila përmblidhet në marrjen e rrogës - të papenguar; strategjitë vazhdojnë të punohen e përpunohen, sepse askush nuk di si të veprojë më mirë, ndërkohë që mëditjet janë të majme; tregu i punës valëvitet si motiv për arsim, bile edhe për shkolla të ciklit të ulët; ministra e ish-ministra vazhdojnë premtimet, të cilave zor që ju besojnë edhe ata vetë; kurse Kosova zhvillohet si një vend kafkian, i zhytur në formalitete e protokolle të (mos)akreditimit, thuajse kjo është vula e parë dhe e fundit për vlerën e diçkasë.

Mosakreditimi i këtij programi të rëndësishëm për vendin, si nga aspekti arsimor-shkencor, ashtu edhe ekonomik, nuk është në vete anomali: askush nuk mund të presë që profesorë të deklasuar, njerëz të pazanat, sharlatanë e ekspertë të shtirur, do të mund të ndërtonin një program të mirë studimi e aftësimi profesional. Mosakreditimi, në fakt, zbulon ecjen ad hoc të Kosovës

• qysh kur i bazon politikat arsimore në treg të punës, ndonëse puna e vetme e të gjithë atyre që i promovojnë këto pallavra ka qenë vjelja e fondeve;
• apo qysh kur mendon se mund të zhvillojë shkencë me shkencëtarë sharlatanë;
• apo kur futet në procese burokratike lehtë të manipulueshme, e që japin rezultate pa asnjë kuptim. (E kam të paqartë se si shpjegohet që kriteri i hulumtimeve për programin e elektroenergjetikës është përmbushur, kurse ai për staf akademik jo!)

Ato figura impozante që arritën të mbushin dokumente, sot vazhdojnë njëjtë, sepse asnjëherë nuk iu kërkua të përgjigjeshin për dështimet serike. Kjo gjendje duket se do të vazhdojë, sepse thirrja në përgjegjësi nuk është në rend të ditës.

MAShTI dhe lehtësia e lojës me ligj

Këto ditë MAShTI ndodhet para situatës ku mban qëndrime diametralisht të kundërta karshi ligjit: kur aprovohen tekstet shkollore për nxënësit e Kosovës, MAShTI ka vendosur të veprojë në kundështi me ligjin, ndërsa kur është fjala për hedhjen e themelit të Universitetit të Prishtinës në Mitrovicën Veriore, gjë që bëhet me sponsorizimin e Serbisë, MAShTI ka vendosur të fshihet pas ligjit, edhepse disponimi i publikut është i kundërt.

Së pari për tekstet shkollore. Këto MAShTI i aprovon dhe i blen pas një konkursi të hapur, i cili zhvillohet me rregulla të shprehura qartë në Standardet për Tekstet Shkollore, dokument ky i aprovuar nga ministria qysh më 2011. Ky dokument thotë se bazë për miratimin e një dorëshkrimi të dorëzuar në konkurs është që ai të vlerësohet me vlerën minimale 3 në të gjitha standardet, në shkallën e notimit nga 0 deri në 4 (janë edhe disa kushte tjera, të parëndësishme për argumentin që shtjellohet këtu). Lista e teksteve të miratuara sivjet gjendet në faqen e Ministrisë. Ky dokument është shumë i paqartë dhe nuk e specifikon se cili tekst kalon e cili jo, por veprimi në terren është që dorëshkrimet e shënuara me të gjelbër mund të shqyrtohen për përdorim nga drejtoritë komunale të arsimit, nga shkollat, dhe nga arsimtarët e lëndëve gjegjëse. Lista përfshin një numër të madh dorëshkrimesh që nuk e kanë kaluar pragun për miratim sipas Standardeve, pra nuk e kanë notën 3 e më lartë.

MAShTI mund të arsyetohet se me këtë qasje fleksibile ndaj ligjit dhe rregullave po ofron mundësi më të shumta për arsimtarët. Se sa qëndron kjo nuk po e diskutoj, por dua të vë në pah se në këtë rast ministria qarkullon shuma të mëdha parash me shtëpitë botuese.

Tash për universitetin. Serbia, pasi e okupoi Universitetin e Prishtinës gjatë viteve '90, na përzuri nga objektet e institucioneve arsimore dhe na pat detyruar të improvizonim mësimin nëpër shtëpi-shkolla. Pas luftës dhe kthimit në institucione, Serbia e zhvendosi përkohësisht universitetin nga Prishtina në Mitrovicën Veriore dhe aty vazhdon ta mbajë këtë universitet në funksion të plotë dhe paralel me institucionet e Kosovës. Këto ditë, bile, Serbia ka hedhur gurthemelin e ndërtesës së re të këtij universiteti.

Vërejtjeve të partive opozitare për këtë gjendje, ju përgjigj zv.ministri i Qeverisë së Kosovës në Ministrinë e Arsimit, Dukagjin Popovci, i cili u thirr në ligje, për të cilat i fajësoi partitë opozitare, meqë ligjet janë aprovuar kur ato kanë qenë në pushtet. Zgjedhja e këtij zv.ministri për t'u marrë me këto punë është e mençur, sepse vetëm një pakurrizor si ai mund të bëjë fiskultura intelektuale që nisen diku e përfundojnë krejt diku tjetër, dhe atë pa asnjë pasojë a thirrje në përgjegjësi.

Natyrisht, intervenimi i drejtë lidhur me çështjen e universitetit të Serbisë në Kosovë është çështje e vështirë, dhe - çka ndoshta është më e rëndësishmja - pa qarkullim parash të kontrolluara nga Qeveria a Ministria.

Pra, varësisht nga rrethanat, ligji mund të shërbejë si pahitëse kundër hajnisë, apo si mburojë kundër veprimit.