Arsyeja themelore e pjesëmarrjes së një vendi në testimet ndërkombëtare të llojit PISA apo TIMSS është që ministria e arsimit e atij vendi të shfrytëzojë rezultatet e dala nga këto testime për të identifikuar pikat se ku çalon sistemi arsimor dhe se ku duhet ndërmarrë masa për përmirësim. Kusht themelor pra që rezultatet e dala nga këto teste të jenë të dobishme është që zyrtarët nga ministria të angazhuar me testet të analizojnë si duhet dhe të kuptojnë rezultatet. Bazuar në
lajmërimin e shpallur në web-faqen e MASh-it, fitoj përshtypjen se zyrtarët arsimorë në Kosovë nuk e kuptojnë se për çka bëhet fjalë në këto teste. Këtë e mbështes në faktin që ministria i krahason drejtpërdrejt rezultatet e PISA-s dhe TIMSS-it. Sipas njoftimit të ministrisë
Për dallim nga vlerësimi ndërkombëtar PISA ku Kosova në matematikë kishte arritur 366 pikë, në vlerësimin TIMSS është shënuar rezultat më i kënaqshëm me 444 pikë.
Një krahasim i tillë është i pakuptim për dy arsye kryesore:
- PISA dhe TIMSS matin parametra krejtësisht të ndryshëm. Konkretisht, PISA orientohet drejt zbatimit të mësimeve në situata praktike, kurse TIMSS orientohet drejt përvetësimit të lëndës dhe realizimit të kurrikulës.
- Vendet pjesëmarrëse në këto teste janë të ndryshme, e meqë testet janë të pasqyruara në shkallë që njehsohet sipas rezultateve të vendeve pjesëmarrëse, krahasimi i drejtpërdrejtë i pikëve nga këto dy teste është i pakuptim, sepse mesatarja dhe devijimi standard për secilin test janë të ndryshme.
Një krahasim i drejtpërdrejtë mundësohet kur merren për bazë vetëm rezultatet e vendeve pjesëmarrëse në të dy testimet, dhe kjo adreson vetëm pikën e dytë të vërejtjes së mësipërme. Ky krahasim (vetëm për rezultatin në matematikë) është paraqitur në figurën e mëposhtme. Llogaritja është bërë duke e zbritur mesataren e pikëve të të gjitha vendeve që analizohen nga numri i pikëve të vendit në shqyrtim, dhe duke e pjesëtuar ndryshimin e fituar me devijacionin standard (ashtu që devijacioni i ri është i barabartë me një). Në figurë, vija e gjelbër paraqet përputhjen e plotë të rezultateve të testit PISA 2018 dhe TIMSS 2019. Vijat e ndërprera përgjatë boshteve (vlera numerike zero) paraqesin rezultatet mesatare për testet gjegjëse. Rezultati i Kosovës është dhënë me të kuqe dhe me shifrën e vendit XXK, kurse vendet e rajonit janë dhënë me të kaltër.
Përveç Malit të Zi (MNE)
[1], të gjitha vendet e rajonit kanë performuar më mirë në TIMSS se PISA; rezultatet e tyre gjenden në të djathtë të vijës së gjelbër. Për shumë vende të rajonit, si Kosova, Bullgaria (BGR), Maqedonia e Veriut (MKD) e Turqia (TUR), ky dallim është i madh. Sipas literaturës pedagogjike, një rezultat i tillë nënkupton angazhim më të madh të sistemit arsimor në realizimin e kurrikulës dhe zotërimin e lëndës (me gjuhën popullore,
mësim mekanik ose
përmendësh), se sa në mësim për aplikim në zgjidhjen e problemeve të përditshmërisë.
Nga të gjitha vendet e rajonit, vetëm Kosova dhe Bosnja e Hercegovina (BIH) janë larg mesatares botërore për më shumë se një devijim standard në të dy testet. Shumica e vendeve të rajonit kanë rezultate afër mesatares botërore për testin TIMSS 2019 (Turqia e Bullgaria e tejkalojnë atë), ndërkohë që asnjë nuk ka rezultat që e tejkalon mesataren botërore për testin PISA 2018 (Kroacia është shumë afër).
Analizat e këtilla nuk mund të shterohen, sepse gjithnjë mund të gjenden faktorë që ndikojnë në rezultat për të shqyrtuar. Për shembull, literatura përmend moshën dhe kohën e kaluar në shkollë si dy faktorë që e pamundësojnë krahasimin e drejtpërdrejtë të rezultateve PISA e TIMSS. Megjithatë, kjo analizë e thjeshtë e paraqitur këtu dëshmon se kapërcimet gati qindrapikëshe nuk dëshmojnë për përmirësim të gjendjes së arsimit, që rrahjet e gjoksit se është duke u bërë punë e mirë janë të kota dhe që nuk ka asnjë arsye të shëndoshë për kënaqësi.
Për të ardhur në një përfundim më kuptimplotë për gjendjen e arsimit në Kosovë do të duhej të shikohet se ku gjendet Kosova në rangim pasi që vendet pjesëmarrëse të jenë ndarë në tri a katër nivele; gjer tani, Kosova gjithnjë pozicionohet në të tretën a çerekun fundit, pra me rezultatet më të dobëta. Një përmirësim relativ i arsimit mund të konstatohet vetëm atëherë kur rezultatet e Kosovës e kapërcejnë atë në një nivel më të lartë, kurse hapi i parë i përmirësimit absolut mund të konstatohet vetëm atëherë kur profesorët universitarë, mësimdhënësit dhe nxënësit do ta shkruajnë gjuhën shqipe pa gabime elementare në logjikë e drejtshkrim.
